Burn-out bij hoogbegaafde volwassenen: opgebrand door te veel moeten
Hoe verschilt een burn-out van een bore-out, en waarom lopen hoogbegaafden extra risico?
Waar bore-out draait om te weinig prikkels, ontstaat burn-out door te veel en te langdurige stress (Maslach & Leiter, 2016). Het is een toestand van fysieke en emotionele uitputting, vaak gecombineerd met cynisme en verminderd functioneren.
Hoogbegaafde volwassenen zijn niet immuun voor burn-out; integendeel. Hun perfectionisme, hoge verantwoordelijkheidsgevoel en neiging tot overpresteren maken dat ze vaak over hun grenzen heen gaan. Daarbij voelen ze sterk de druk om zich te bewijzen in een omgeving die hen soms als “anders” ziet.
Casusvoorbeeld
Erik (41) is arts. Hij neemt extra diensten aan, perfectioneert elk verslag en voelt zich verantwoordelijk voor collega’s én patiënten. Hij merkt de signalen van vermoeidheid niet op, tot hij op een ochtend letterlijk niet meer uit bed komt. Een klassiek burn-outbeeld: lichamelijke uitputting, emotionele leegte en concentratieverlies.
Signalen van burn-out
Voortdurende vermoeidheid, ook na rust
Cynisme of emotionele afstand in werk en relaties
Verminderde concentratie, geheugenproblemen
Slaapproblemen en lichamelijke klachten
Gevoel geen grip meer te hebben
Het verschil met bore-out
Bore-out: te weinig prikkels → leegte, verveling, demotivatie
Burn-out: te veel prikkels → overbelasting, uitputting, ontregeling
Toch lijken de gevolgen op elkaar: verlies van energie, somberheid en het risico op uitval.
Waarom juist bij hoogbegaafden?
Volgens Silverman (2013) en Kieboom (2014) hebben hoogbegaafden een sterke intrinsieke motivatie en perfectionistische neiging. In werkomgevingen zonder ruimte voor autonomie of erkenning leidt dat óf tot bore-out (onderprikkeling), óf tot burn-out (overbelasting). Het verschil zit vaak niet in de persoon, maar in de context.
Wat helpt?
Leren grenzen stellen en perfectionisme relativeren
Bewust ruimte maken voor herstel en ontspanning
Onderzoeken wat energie geeft en dat prioriteit geven
Coaching of begeleiding gericht op waarden en autonomie
Bronnen:
Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Burnout: A Multidimensional Perspective.
Silverman, L. (2013). Giftedness 101.
Kieboom, T. (2014). Meer dan intelligent.