Hoe hoogbegaafdheid invloed heeft op je zelfbeeld – van onzekerheid naar eigenwaarde
Zelfbeeld ontstaat in wisselwerking tussen je innerlijke ervaring en de spiegel die anderen je voorhouden. Voor veel hoogbegaafden is dat proces ingewikkeld. Als kind waren ze vaak ‘anders’: sneller, gevoeliger, dieper nadenkend. Soms werd dat bewonderd, maar even vaak leidde het tot miskenning of afwijzing. Het gevolg: een zelfbeeld dat heen en weer kan schieten tussen overwaardering (“ik moet altijd excelleren”) en onderwaardering (“ik stel eigenlijk niets voor”).
Onderzoek laat zien dat hoogbegaafde volwassenen bovengemiddeld vaak kampen met een fragiel zelfbeeld en perfectionisme (Silverman, 2013). Dit komt deels doordat hun eigen normen niet aansluiten bij die van hun omgeving. Waar de buitenwereld prestaties viert, voelt de hoogbegaafde vooral wat er níet klopt of beter kan.
Casusvoorbeeld: Erik (37) werkt als ingenieur. Zijn team ziet hem als briljant probleemoplosser, maar zelf vergelijkt hij zich voortdurend met anderen. Elke keer dat hij iets niet meteen begrijpt, concludeert hij dat hij eigenlijk tekortschiet. Zijn zelfbeeld is afhankelijk van prestaties, waardoor falen als een identiteitsbedreiging voelt.
Wat helpt is het verschuiven van focus: van externe bevestiging naar interne waardes. Modellen zoals het Zijnsluik van Kieboom (2014) laten zien dat kenmerken als rechtvaardigheidsgevoel, intensiteit en kritische ingesteldheid wezenlijke onderdelen van je zijn zijn – geen fouten die je moet verbergen. ACT-technieken en reflectie op je ikigai (waar je blij van wordt, waar je goed in bent, wat de wereld nodig heeft, en wat jou energie geeft; Garcia & Miralles, 2016) kunnen bijdragen aan een steviger fundament.
Een gezond zelfbeeld bij hoogbegaafden betekent niet altijd zelfverzekerd zijn, maar wel jezelf kunnen zien als geheel: met talenten, kwetsbaarheden en alles ertussenin.
Bronnen:
Silverman, L. (2013). Giftedness 101.
Kieboom, T. (2014). Meer dan intelligent.
García, H., & Miralles, F. (2016). Ikigai: The Japanese Secret to a Long and Happy Life.